0242 311 44 33Okul Öncesi Dönemde İnatlaşma ve Egosantrik Dönem
Jean Piaget tarafından 1926 yılında ortaya atılan benmerkezci (egosantrik) dönem, 2-6 yaş arasındaki çocukların düşünce ve dil kullanımında benmerkezci tutum sergilediği bir dönemdir.
Benmerkezcilik, her şeyde kendini esas almak, kendi fikirlerinin önde tutulması ve diğerlerinin görüş ve düşüncesinin farklı olabileceğini anlayamamak anlamına gelir. Çocukların gelişiminin bir parçası olan benmerkezci düşünce biçimi, yetişkinlerde görülürse ruhsal bir bozukluk olarak değerlendirilir.
Çocuklar, bu dönemde her durumu kendi bakış açılarıyla değerlendirir. Çevresindeki herkesin ve etrafındaki her şeyin kendisi için var olduğunu zanneder. “Ben” duygusu ve “ben” dili kullanımı ön plandadır. Olaylara başka birisinin gözünden bakamazlar.
Bu yaş grubundaki çocuklar her şeyi kendisi yapmak ister, ebeveynleriyle inatlaşır. Bu dönemde daha sık inatlaşmanın görülmesinin sebebi ise çocuğun kendini ve davranışlarını kavramaya başlamasıdır. Hayır diyebilme ve itiraz etme becerilerinin gelişmesiyle birlikte kişiliğin oluşmaya başladığı dönemdir. Birey olduğunun farkına varan çocuk, istekleri gerçekleşmediği zaman öfke nöbeti yaşayabilir ve ağlama krizleri tutabilir. Gelişim döneminin bir parçası olarak kabul edilen inatlaşma durumu doğaldır ve çocuğun bireyselleşebilmesi için gereklidir.
Bu çatışmaların sonucunda çocuk, ebeveynlerinden aldığı geribildirimleri birleştirerek yani modelleyerek, nasıl davranacağına karar verir ve uygulamaya başlar. Tıpkı ergenlik dönemindeki benzer özellikler gibi kendi bildiğini okuyan ve direnen bir çocuk karşısında, ebeveynlerin sakin ve tutarlı davranış sergilemesi önemlidir.
Benmerkezci (Egosantrik) dönemdeki bir çocuğun genel özellikleri ise şöyledir:
*Bu dönemde çocuk sabırsızdır. İsteklerinin anında gerçekleşmesini ister çünkü tüm dünyanın merkezinde olduğunu düşünür.
*Soyut düşünme becerisi gelişmemiştir, kendisine anlatılan şeylerin somutlaştırılması gerekir.
*Merak duygusu gelişmiştir.
*Sahiplenme duygusu gelişmiştir. “Benim arabam, benim bebeğim, benim oyuncağım” diyerek vurgular.
*Oynadıkları oyunlarda yaratıcıdır.
*Bu dönemde çocuklar paylaşmayı reddedebilir.
*İçinden geldiği gibi davranır.
*Davranışlarına sınır koyulmasından hoşlanmaz.
*En iyi öğrenme şekli ise modellemedir.
Benmerkezci (egosantrik) Dönemde Ebeveynlere Tavsiyeler:
*Çocuğunuzun sizi modellediğini göz önünde bulundurarak nasıl bir çocuk istiyorsanız o şekilde davranmaya özen gösterin.
*Bu dönemdeki çocuk paylaşmayı istemeyebilir. Ebeveynler çocuklarına paylaşmaları konusunda ısrarcı olmaması gerekir. İstemeden yapılan davranışların öğrenmede kalıcılığı yoktur ve çocuğa paylaşmayı sevdirmez. Bu nedenle sizi modelleyerek öğrendiği için siz davranışlarınızla çocuğa öğretebilirsiniz. Örneğin marketten aldığınız bisküviyi hadi paylaşalım demek yerine bisküviyi kendinize aldığınızı söyleyerek onunla paylaşacağınızı söyleyebilirsiniz.
*2-6 yaş grubundaki çocuklar oldukça enerjik ve hareketlidir. Enerjisini boşaltmasına izin verin. Enerjisini atamayan çocuk saldırgan davranışlar sergileyebilir. Bu yaş grubundaki çocuklarınızı oyun gruplarına götürebilirsiniz, spora yönlendirebilirsiniz.
*Çocuğunuzun inat ettiği bir konuda siz ısrarcı davranmayın. Dikkatini başka yöne dağıtarak inatlaşmasının önüne geçebilirsiniz. Aksi durumda benmerkezci dönemde çocuk istekleri gerçekleşinceye kadar ısrar edebilir.
*İnatlaşmaya başladığı zaman çocuğun sakinleşmesine izin verin. Üzerine gitmeyin.
*Çocuğunuzun davranışlarına şiddetle karşılık vermeyin. Çünkü bu dönemde öğrenme modelleme yoluyla gerçekleşir. Şiddet, inatçılığını arttırdığı gibi bu davranışı öğrenmesine neden olur. Öfkeli davranmak yerine uzlaşmacı olmaya çalışın.
*İnatlaşma davranışı gösterdiği durumlarda çocuğunuza seçenek sunmayı deneyebilirsiniz. Örneğin; üstündeki kıyafeti değiştirmek konusunda inatlaşan bir çocuğa “kırmızı kazağını mı giymek istersin yoksa mavi kazağını mı” şeklinde iki seçenek sunabilirsiniz.
*Çocuğunuza olumsuzluk eki kullanarak “yapma, etme, koşma” gibi cümlelerle sınır koymaya çalışmak yerine “ne yapması gerektiğini söyleyerek” yönlendirin.
Psikolog Funda Buharalı.
