Sanal Para Bağımlılığı

Günümüzde internet kullanımının artmasıyla birlikte hayatımıza yeni kavramlar ve uygulamalar girmiştir. Geleneksel birçok şeyin değişmesiyle alternatif ödeme yöntemleri oluşturulmuş ve para soyutlaşmıştır. Sanal para bağımlılığı da bir bağımlılık türü olarak psikoloji/psikiyatri literatüründe yerini almıştır.

Dijital ve sanal para kullanımı artmıştır. Sanal paranın bir örneği olan en popüler e-para birimi Bitcoindir. Merkezi bir otoriteye bağlı olmayan bu sanal paralarda yasal bir denetim yoktur. Günün her anında kolayca ulaşabilen ve gelişmeleri takip edilebilen Bitcoin, insanlarda merak uyandırmakta ve bağımlılığa neden olmaktadır.

Son yıllarda ülkemizde de adını sıkça duyduğumuz ve her yaştan bireyin telefonlarına rahatlıkla indirdiği coin uygulamaları gençler ve yetişkinler arasında sıkça kullanılmaktadır. Sanal para uygulamaları gençler arasında bir oyun gibi algılanmakta ve dürtü kontrol bozukluğuna neden olmaktadır. Kolay yoldan para kazanma düşüncesiyle tembelleşen, üretmeden tüketim odaklı bir nesil ve çevresiyle uyum sorunları yaşayan bireyler haline geleceklerdir. Bu nedenle ergenlerin psikolojik gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir.

Özellikle tüm kumar bağımlılıklarında olduğu gibi “bu sefer son, tüm kaybettiklerimi kazanacağım ve bir daha oynamayacağım” düşüncesi sanal para bağımlılığında da mevcuttur.

Kazanma duygusu beyinde dopamin hormonunu tetiklemektedir. Dopamin hormonu doğrudan ödül ile ilişkili olduğu için kişiyi haz arayışına itmektedir. Kısa sürede elde edilen yüksek kazançlar beyinde hızlı ve yüksek dopamin hormonu salgılanmasına yol açar. Bu nedenle kolay yoldan zengin olma hayaliyle hipnotik bir etki yaratarak kişiyi bağımlılığa sürüklemektedir.

Kumar boyutunun bir başka versiyonu olarak karşımıza çıkan sanal para bağımlılığı, paralarının tekrar artacağı düşüncesiyle insanlarda olumlu beklenti yaratarak yatırımcılarının maddi kayıp yaşamaktan korkmalarını engellemektedir. Kazandıkça daha çok kumar oynayanlar gibi haz almakta ve kişi sanal para birimine bağımlı hale gelmektedir.

Kazanç elde edildikten sonra kişi hep kazanacağını düşünür ve bu beklentiyle beraber yaşanan kayıplar kişide hayal kırıklığına yol açmaktadır.Kaybettiklerini telafi etmek ve yeniden kazanma hırsıyla daha fazla zaman harcamaya başlar, daha fazla para ile yatırım yapmaya çalışır ve işlevsellikte bozulmalar yaşar. Suçluluk ve pişmanlık duyguları artar ardından bu duygular depresyon ve anksiyete bozukluklarına dönüşür. Hatta ciddi kayıplar kişiyi intihara sürükleyebilir. Bu nedenle bağımlılıklar aile yaşantısını, sosyal hayatı, iş yaşamını ve ruh sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir.

Sanal para ile ilgilenen her kişiye bağımlıdır demek doğru değildir. Bağımlı olarak kabul edebilmemiz için birtakım belirtilerin görülmesi gerekir.

Sanal Para Bağımlılığında Belirtiler :

*Para ticareti yapmak için fazla miktarda para harcanmaya başlandıysa,
*Kişinin günlük yaşamını olumsuz yönde etkiliyorsa,
*Para takibi yapmak için ciddi bir zaman harcanıyorsa,
*Para takibini azalttığı zaman ya da durdurduğu zaman huzursuzluk başlıyorsa,
*Geçirilen zaman ya da kaybedilen para ile ilgili yalan söyleme davranışı varsa,
*Para ile ilgilendiği için uykusuz kalmaya başladıysa,
*Kendine ait olmayan paraları kullanıyorsa,
*Yaptığı hobi ve aktiviteler değişmeye başladıysa,
*Bırakmak istemesine rağmen bırakamıyorsa sanal para bağımlılığından söz edebiliriz.

Yukarıdaki maddelerin birçoğuna evet yanıtı veriyorsanız psikolojik destek almanız önerilir.

Tedavi:

Bu tür yatırımlarla ilgilenen kişilerin ailelerinin de çok dikkatli olması gerekir. Kişi kendini durduramıyor ve maddi kayıpları büyümeye devam ediyorsa, aile bireylerinin de katılımıyla birlikte psikolojik destek alınması önerilir. Psikoterapi ve hekimin ihtiyaç duyması halinde ilaç desteği uygulanır. Her türlü sanal para uygulamalarından uzak tutulması gerekir. Bunun yerine başka uğraş alanları oluşturmak, yeni hobilerle uğraşması ve aktivitelere katılması sağlanabilir. Aile bireylerinin ve çevrenin desteği tedavide çok önemlidir.

Psikolog Funda Buharalı.