Uçak Fobisi

Uçak fobisi en yaygın özgül fobilerdendir. Globalleşen dünyamızda kişilerin seyahat özgürlüğünü ve pratikliğini yok eden illet.

Özgül fobi nedir? Basit fobi olarak da isimlendirilen özgül fobiler, hayvanlar, yükseklik, karanlık, kapalı yer, uçak, asansör, kan görme, doktor, diş hekimi gibi özgül durumlara spesifik, bunlarla sınırlı korkulardır.

Fobi nedir? Yunanca “phobos” sözcüğünden türeyen fobi, zararsız ve anlamsız olduğu bilinmesine karşın önü alınamayan normal dışı korku durumudur. Günümüzde tanımlanmış ve Yunanca isimlendirilen yüzlerce fobi mevcuttur. Bir korkunun fobi olarak nitelenebilmesi için kişinin günlük yaşamını, mesleki ve sosyal ilişkilerini belirgin şekilde aksatması gerekmektedir.

Fobi bulunan kişiler çoğu kez çok darda kalmadıkça tedaviye gelmemektedirler. Bu nedenle toplumda görülme oranı aslında çok daha yüksektir. İstatistikler yaşam boyu görülme oranını ortalama % 9–12 olarak vermektedir. Kadınlarda erkeklere oranla 2–3 kat sıktır.

Toplumun % 10’u uçakla yolculuk yapmaktan kaçınır, bunların da % 20’si ciddi uçak korkusu yaşarlar. Burada temel korku düşmekten korkmak, yükseklikten korkmak, ölmekten korkmak ve uçağın kapalı olmasından korkmak şeklindedir. Uçak fobisi tedavisinde aşamalı yüzleştirme ya da fantezi ile duyarsızlaştırma uygulamaları yaygın kullanılan etkili metotlardır. Tek başına yükseklik korkusu, uçak fobisine oranla çok daha sık gözlenir, fakat nadiren yıkıcı rahatsızlık boyutlarına varır.

Uçak fobisi ve diğer fobilerin açıklamasında bazı psikolojik kuramlar vardır. Freud, fobilerin açık uyarana karşı değil, bilinçdışındaki kabul edilemez bir anksiyete kaynağıyla ilgili olduğunu söylemektedir. Bilinç dışında baskı yaratan bir anı veya düşünce fobik nesneyle yer değiştirerek yalanca bir rahatlama yoluna gidilmektedir. Bilinçdışı rahatlarken fobi ortaya çıkmaktadır. Davranışçı yaklaşımda ise, fobilerin kaçırtıcı koşullandırma sonucu oluştuğu savunulur. Korku, fobik uyarana karşı gelişen koşullandırılmış bir tepki olup, ardından gelen kaçınma davranışı anksiyeteyi azaltmaya yönelik bir eylemdir.

Bir diğer kuram ise fobilerin temsili öğrenme yoluyla kazanıldığını savunmaktadır. Bu model sosyal öğrenme modeline dayanır. Fobi oluştuktan sonra bilişsel tepki örüntüsü de değişmektedir.

Uçak fobisi, asansör, kedi-köpek fobisi gibi özgül fobisi olan kişiler bu korkularının zararsız ve anlamsız olduklarını bildikleri halde, hafif bir huzursuzluktan, çarpıntı, terleme, sarsılma, titreme, hatta idrar ve dışkı kaçırmaya gidecek kadar ağır panik nöbeti yaşayabilirler. Bazıları donup kalma ya da bir takım kararsız ve anlamsız hareket ve davranışlar gösterebilir.

Uçak Fobisi Tedavisi: Uçak korkusu , uçuş korkusu gibi fobilerin tedavisinde başarıya götüren en önemli unsur hastanın motivasyonudur. Fobinin üstesinden gelebilecekleri, kişilere iyi anlatılmalıdır. Motivasyon ve bilgilendirilmesi tam bir hastanın korkulan nesne ya da durumla aşamalı olarak yüzleştirilmesi birçok vakada tedavi için yeterlidir. Aşırı derecede anksiyeteli kişilerde duyarsızlaştırma sürecini başlatmak açısından benzodiazepin grubu ilaçlar bir süre kullanılabilir.

Yüzleştirmeden önce, korkuyu tetikleyen durumlar ayrıntılı incelenir ve bunlar şiddet sırasına göre derecelendirilir. Bu noktada bilinçdışının çözümlenmesi önemlidir. Çünkü fobik davranışın sürdürülmesini sağlayacak ikincil kazanç durumları ortaya çıkarılmadıkça başarı elde edilemez. Fobinin bilişsel özellikleri, korkunun doğası iyice tanımlanmalıdır. Uçuş korkusunun altında uçağın düşme olasılığı olduğu gibi, yükseklik korkusu, kapalı alan korkusu, kontrolünü yitirme korkusu, ölüm korkusu gibi birçok neden yatabilir. Yüzleştirme en az stres yaratan durumdan en fazla stres yaratan duruma doğru kademeli olarak yapılır. Anksiyete yaratan imge gevşemeyle değiştirilir. İmgesel yüzleştirme canlı yüzleştirme ile desteklenirse çok daha iyi netice alınır. Ek olarak kişilere kendi kendilerine yüzleştirme teknikleri de öğretilmelidir.

Fobinin ortadan kaldırılmasında tek başına terapist-danışan ilişkisi yeterli değildir. Eninde sonunda yüzleştirme gerekir. Özgül fobi tedavileri her zaman yüzde yüz etkili olmayabilir. Burada tedavinin potansiyel kazancının düşüklüğü, fobinin daha karmaşık bir psikolojik sorunun parçası olması gibi faktörler rol oynar.

Antalya Psikiyatri olarak uçak ve uçuş fobinizin tedavisinde sorunun psikodinamik temellerine inerek, bilişsel davranışçı tedavileri hipnoz ve hipnoterapi ile destekliyoruz.

Sağlıklı, huzurlu, iyi uçuşlar dileklerimizle.