Şizofrenide Ayırıcı Tanı

Şizofreni, farklı klinik belirtilerin olduğu, çeşitli tablolar ile ortaya çıkan, patognomonik bulgusu olmayan bir sendromdur. Şizofrenide gözlenen klinik belirtiler başka ruhsal hastalıklarda da saptanabilir. Bundan dolayı şizofreni tanısı koyarken dikkatli olunmalı, ayrıntılı hastalık öyküsü ve özenli bir ruhsal durum muayenesi yanında ciddi bir fizik muayene ile ayırıcı tanıya gidilmelidir.

Şizofreni ayırıcı tanısında, şizofreni ile karıştırılabilen aşağıdaki ruhsal bozukluklar gözden geçirilmelidir.

1. Tıbbi hastalıklara sekonder psikozlar:

Tümörler, travmalar, epilepsi, enfeksiyonlar, huntington hastalığı, Parkinson hastalığı, multiple skleroz, pick hastalığı, metakromatik lökodistrofi, demans ve deliryum gibi merkezi sinir sistemi hastalıkları, B12 vitamin eksikliği, SLE, endokrin bozukluklar, pellegra, homosistinüri, porfiri, fabry hastalığı, Wilson hastalığı ve bağ dokusu hastalıkları gibi genel tıbbi hastalıklar psikoz belirtileri yapabilmektedir. Ağır metal, karbon monoksit, organik fosfat zehirlenmelerinde de psikotik bulgular görülebilir. Bu durumlar, genel tıbbi duruma bağlı psikotik bozukluk olarak isimlendirilir.

Laboratuvar ve radyolojik incelemeler, dahiliye, nöroloji gibi diğer klinik dalların konsültasyonu ile bu hastalıkların ayırımına gidilebilir.

2. Madde kullanımına ikincil psikozlar:

Fensiklidin, LSD, kokain, alkol kullanımı ve kesilmesi, barbitürat kullanımı ve kesilmesi, amfetamin ve benzeri uyarıcılar, mariuana gibi maddeler ile L-Dopa, antikolinerjikler, steroidler, dijitaller, disülfiram, kinolon, selejilin, izoniyazid, topiramat gibi tıbbi ilaçlar şizofreni benzeri bulgulara neden olabilmektedir.

Özellikle esrar kullanımı psikoza yol açabilmektedir.

Hastadan ve yakınlarından alınacak bilgilerle ilaç ve madde kullanımının araştırılması yanlış bir şizofreni tanısını engelleyecektir. Bütün bunların yanı sıra şizofreni tanılı hastalarda madde kötüye kullanımı ve madde bağımlılığı eş tanısının sık olduğu da bilinmelidir.

3. Psikiyatrik bozukluklar:

• Şizofreniform bozukluk, kısa psikotik bozukluk, şizoafektif bozukluk, sanrısal bozukluk, paylaşılmış psikotik bozukluk şizofreni tanısında düşünülmesi gereken diğer psikotik bozukluklardır.
• Şizofreni ve duygudurum bozukluklarının ayırıcı tanısı güç olsa da tedavi yaklaşımlarındaki fark nedeniyle mutlaka yapılmalıdır. Psikotik bulgulu depresyon ve psikotik bulgulu bipolar bozukluğa özellikle dikkat edilmelidir.
• Şizofrenide özellikle prodromal dönemde ve erken hastalık başlangıcında günler ya da aylarca sürebilen yoğun anksiyete nöbetleri görülebilir. Bu dönemlerde birçok şizofreni hastasına yaygın anksiyete bozukluğu ya da panik bozukluğu tanısı konabilmektedir.Obsesif kompulsif bozukluktaki obsesyonların sanrılardan ve kompulsiyonların da sanrıya yönelik davranıştan ayırt edilmesi zaman zaman psikiyatristleri zorlayabilir.
• Çeşitli kişilik bozuklukları şizofreninin bazı özelliklerini gösterebilirler. Şizoid, şizotipal, borderline ve paranoid kişilik bozuklukları şizofreni ile en benzer bulguları veren türlerdir.
• Yapay bozukluklar ve temaruzda şizofreni belirtileri taklit edildiğinden şizofreni ile karıştırılabilmektedir.

4. Kültürel durumlar:

Kültüre özgü yaşam biçimleri, felsefe sistemleri ve dini inançlar, söz konusu kültüre yabancı psikiyatristler tarafından şizofreni ile karıştırılabilmektedir.

5. Normal ergenlik:

Ergenlikte görülen hayal kurma, içe kapanma, dalgalı duygu durum ve soyut konularla aşırı uğraş gibi özellikler şizofreni ile karıştırılabilir. Şizofrenide prodromal belirtilerin ve erken psikotik belirtilerin genellikle ergenlik dönemine rastlaması tavuk mu yumurtadan, yumurta mı tavuktan ikilemiyle karşı karşıya kalınmasına yol açmaktadır.

Psikiyatrist olarak şizofreni tanısı ve ayırıcı tanısında çeşitli ölçeklerden yararlanırız. Bunları şöyle özetleyebiliriz.

Tanı koydurucu ölçekler: Tanı sistemindeki tanı sınıflarının ölçütlerini standart bir biçimde sorgularlar.

• DSM Eksen 1 bozuklukları için yapılandırılmış klinik görüşme.
• Şimdiki durum muayenesi.
• Birleşik uluslararası tanı görüşmesi.
• Duygudurum bozuklukları ve şizofreni görüşme çizelgesi.

Belirti derecelendirme ölçekleri: Hastalık belirtilerinin şiddetini ve belirtilerdeki değişikliği ölçen testlerdir.

• Kısa psikiyatrik değerlendirme ölçeği.
• Pozitif ve negatif sendrom ölçeği.
• Pozitif belirtileri değerlendirme ölçeği.
• Negatif belirtileri değerlendirme ölçeği.
• Calgary şizofrenide depresyon ölçeği.

İşlevselliği değerlendiren ölçekler: Şizofreni tanısı almış hastaların işlevsellik düzeyini ölçmek için kullanılırlar.

• Şizofreni hastaları için yaşam niteliği ölçeği.
• Sosyal işlevsellik ölçeği.

Şizofreni tanı ve tedavisinde Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi olarak 2010 yılından beri Antalya’da hizmetinizdeyiz.

Psikiyatrist ve Psikoterapist Emine Filiz Uluhan, Antalya Psikiyatrist, Psikoterapi Merkezi Antalya.