Bilişsel Davranışçı Terapinin Temel İlkeleri

Psikoterapiler kişiye özel olsa da her psikoterapi yönteminin belirli ilkeleri vardır. Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi olarak bu yazımızda bilişsel davranış terapisinin temel ilkelerini anlatacağız.

Bilişsel davranışçı terapinin temel ilkeleri şunlardır:

1. Bilişsel davranışçı terapide hasta sorunları formülasyonu ve her hastanın bilişsel terimlerle kavramsallaştırılması esastır. Öncelikle hastanın sorunları üç zaman boyutunda değerlendirilir. Bunlar şikayetini arttıran mevcut düşüncesi, olayın başlangıcında hastanın algılarını etkileyen tetikleyici faktörler ve temel gelişimsel olaylardır.
2. Bilişsel davranışçı terapide tedavi için sağlam bir terapötik anlaşma gerekir. Birçok psikoterapi yönteminde olduğu gibi bilişsel davranış terapisinde de psikoterapist yakınlık, empati, özen, gerçek saygıyı danışana gösterebilmelidir. Danışan anlaşıldığını hissettiği ve seanslar hakkında olumlu düşündüğü sürece başarı elde edilebilir. Bu amaçla her seansın sonunda danışandan geri bildirim istenir.
3. Bilişsel davranışçı terapide amaca dönük ve sorun odaklı yaklaşım esastır. Danışanın, terapinin bir ekip çalışması olduğunu anlaması şarttır. İlk başlarda her bir seansta neler çalışılacağı, hangi sıklıkla görüşüleceği ve terapi ödevleri için neler yapılacağını psikoterapist planlasa da zaman içinde terapi seanslarında hangi sorunların konuşulacağı, düşüncedeki bozuklukların saptanması gibi konularda danışan da aktif rol alabilmelidir.
4. Bilişsel davranışçı terapi, amaca dönük ve sorun odaklıdır. İlk seanstan itibaren danışanın sorunlarını tek tek sayması ve amaçlarını belirlemesi istenir. Hangi konulara yönelik çalışılacağı ve bunlarla ilgili danışan ve terapistin ne anladıkları açıkça saptanmalıdır.
5. Bilişsel davranışçı terapide içinde bulunulan ana vurgu yapmak esastır. Terapide tanıya bağlı kalmaksızın şimdi ve buradaki sorunlar irdelenir. Hastalar geçmişe dönmeyi güçlü biçimde tercih ediyor ve aksi durumda terapötik ittifak tehlikeye giriyorsa ya da işlevsiz düşüncelere saplanıp kalındığında ve hastalarda inançlarının çocukluk kökleri ile ilgili bir anlayış oluştuğunda fikirlerini değiştirmeye yardımcı olmak için tedavide geçmişe kısaca dönülebilir.
6. Bilişsel davranış terapisinde hastaya kendi terapisti olması sağlanır, bu nedenle eğitici bir psikoterapi yöntemidir. Psikoterapi sürecinde temel konular bilişsel model hakkında bilgi vermek, yani düşüncelerinin duygularını ve davranışını nasıl etkilediğini öğretmektir.
7. Bilişsel davranışçı terapi zamanla sınırlıdır. Depresyon ve anksiyete tedavisinde genellikle 6 ila 14 seans yetmektedir. Belirtilerin düzelmesini sağlamak, rahatsızlığı hafifletmek, hastalar için baskı unsuru olan sorunları çözmek ve bunların tekrarını önleyecek becerileri kazandırmak terapistin temel hedefidir.
8. Bilişsel davranış terapisinde seanslar yapılandırılır. Tanı veya tedavi aşaması ne olursa olsun bilişsel davranışçı terapide her seansta belirli bir yapıya uyulur. Bunlar seans için birlikte gündem belirleme, ödevini inceleme, gündemdeki sorunları tartışma, yeni ödevi belirleme, özet ve geri bildirim alma gibi aşamalardır.
9. Bilişsel davranışçı terapide hastaların bozuk düşünce ve inançlarını belirlemek, değerlendirmek ve onlara yanıt vermeyi öğretmek amaçlanır. Hastaların temel bilişi belirlemelerini ve daha gerçekçi, uyarlanabilir bakış açısı oluşturmalarını sağlamak terapideki temel hedeftir. Bu sayede hastalar kendilerini duygusal açıdan daha iyi hissedecek, işlevsel davranacak ve/veya fizyolojik uyarımları azalacaktır.
10. Bilişsel davranış terapisinde düşünceyi, duygu durumunu ve davranışı değiştirmek için çeşitli teknikler kullanılır. Sokratik sorgulama, güdümlü keşif, sorun çözme ve davranışsal teknikler bunlar arasındadır.

Antalya Psikiyatri ve Psikoterapi Merkezi, Psikiyatrist ve Psikoterapist Emine Filiz Uluhan.