Histrionik Kişilik Bozukluğu Tanı ve Tedavisi

Kişilik bozuklukları 3 ayrı küme içinde sınıflandırılır.
A kümesi : Paranoid, Şizoid ve Şizotipal Kişilik Bozukluklarıdır.
B kümesi : Antisosyal, Borderline, Histrionik ve Narsistik Kişilik Bozukluklarıdır.
C kümesi : Çekingen, Bağımlı ve Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluklarıdır.

Kişilik bozuklukları, genellikle ergenlik ve erken erişkinlik döneminde başlayarak kişinin mesleki ve sosyal işlevselliğini bozar. Bireyin kişilerarası iletişimde problemler yaşamasına yol açar. Histrionik kişilik bozukluğu DSM 5’te B kümesinde dramatik, duygusal ve değişken davranışlara sahip olan kişilik bozukluğu altında sınıflandırılır. Bu kişilik bozukluğunun en belirgin özelliği kişinin yaşadığı olayları ve duyguları abartılı bir şekilde aktarmasıdır. Çevresindekilerin ilgi odağı olma çabası gibi dikkat arayan davranışlar örüntüsü ile ayırt edilen bir psikiyatrik bozukluktur.

Bu bozukluktan muzdarip olan kişi; şiddetle ilgi çekmeye çalışır, aşırı fark edilmek isteği ve etrafındakilere olumlu bir izlenim yaratma arzusu içindedir. Bu arzularını gerçekleştirebilmek için sık sık dramatik tepkiler verebilir ve uygunsuz davranışlarda bulunabilir. Fiziksel görünümü önemli bir yere sahiptir. Özellikle renkli, dikkat çeken ve dekolteli bir giyim tarzı vardır. Yüz ifadesi ve beden dili aşırıdır. Davranışları yapmacıktır. Çabuk arkadaş edinebilir ve uygunsuz bir şekilde samimi davranışlar sergileyebilir.

Erkeklere oranla kadınlarda daha sık rastlanır. Çevresine karşı çekinmeden yardım istekleri olabilir. Bu isteklerine karşılık bulabilmek için farklı yöntemler kullanabilir. Etrafına karşı duygusal bir imaj yaratabilir fakat duygusal açıdan sığdır. İnsanlarla kurduğu ilişkiler yüzeyseldir. Çevresindeki insanlardan kolayca etkilenebilir. Karşısındaki kişilere sevgiye ihtiyacı varmış gibi düşündürür fakat romantik ilişkilerden genellikle kaçar. Kısa süreli ilişkiler yaşar. Dış görünümüyle tahrik edici, cinselliğe düşkün bir izlenim yaratabilir. Bu durum arkadaşlarıyla olan iletişimine zarar verici olabilir. Teşhirci tutum ve davranışlar görülür. Duygu durumda aniden değişen dengesizlikler gözlenir. Bunun yanı sıra manipülatif intihar girişimleri de olabilir.

Histrionik kişilik bozukluğunda; “konversiyon“ (dönüşüm) ve “dissosiyasyon” (çözülme) savunma mekanizmaları görülür. Konversiyonda; ruhsal problemlerin etkileri bayılma, bölgesel ağrı- kasılma vb. davranışlarla fiziksel dışa vurum olarak kendini gösterir. Dissosiyasyonda ruhsal çözülmeler histeriyle birlikte ortaya çıkar. Kimlik çözülmesi, yabancılaşma, kaygı bozukluğu ve deliryum gibi ortaya çıkabilir.

Histrionik kişilik bozukluğuna aynı zamanda başka ruhsal rahatsızlıklar da eşlik edebilir. Anti sosyal kişilik bozukluğu, sınırda kişilik bozukluğu, narsist kişilik bozukluğu, anksiyete, depresyon, somatoform bozukluklar, madde kullanımı ve duygusal bağlanma vb. gibi psikolojik rahatsızlıklarla birlikte görülebilir.

Histrionik Kişilik Bozukluğunun Nedenleri:

Bu psikiyatrik hastalığın neden kaynaklandığı tam olarak bilinmemekle birlikte altında yatan birçok farklı nedenin olabileceği düşünülmektedir. Bu nedenlerin başında genetik faktörler gelir. Bireyin aile öyküsünde bu hastalığın varlığı bu rahatsızlığın görülme sıklığını artırabilir. Özellikle çevresel faktörlerle birlikte risk daha da artar. Bir diğer önemli bir neden çocukluk deneyimleridir. Çocukluk döneminde yaşanan negatif deneyimler, aile içi duygusal eksiklikler ya da dikkat çekici davranışların ödüllendirilmesi histrionik kişilik bozukluğunun gelişmesine yol açabilir. Özellikle çocukluk döneminde aile bireyleriyle sevgi bağının korunması kişilik gelişimi için önemlidir. Kişinin psikolojisinin gelişmesinde ve şekillenmesinde etkili olan unsur ailedir. Aile içi baskı, şiddet, ihmal ve travma öyküsü olan bireylerde histrionik kişilik bozukluğu sık gözlenebilen psikiyatrik bozukluklardandır. Ayrıca, bireyin dikkat çekme ihtiyacı, onaylanma arzusu ve duygusal istikrarsızlık yaşaması da önemli nedenler arasındadır. Ve son olarak çevresel faktörler sonucunda bu psikiyatrik hastalığın geliştiği düşünülmektedir.

Histrionik Kişilik Bozukluğu Belirtileri:

*Abartılı ve göze çarpıcı tepkiler.
*Hızlı ve belirgin bir şekilde değişen duygu durumu.
*Çevreden sürekli ilgi bekleme.
*Dikkatleri üzerinde tutma ihtiyacı.
*Yüzeysel ve geçici ilişkiler.
*Cinsel açıdan tahrik edici davranışlar.
*Etrafındakileri etkileyerek manipülatif davranışlarda bulunma.
*Aşırı hassas ve kırılgan davranışlar.
*Başkalarının onayına fazlasıyla bağımlı davranışlar sergileme.

Histrionik kişilik bozukluğunda DSM-5 tanı kriterleri:

Histirionik Kişilik Bozukluğu aşağıdaki beş ya da daha fazla özellikle belirlenen, erken yetişkinlik döneminde başlamış ve çeşitli durumlarda kendini gösteren aşırı duygusal ve ilgi arayan bir davranış modeli olarak tanımlanır.

1) Kişi ilgi odağı olmadığı durumlarda rahatsızlık hisseder.
2) Başkaları ile olan etkileşimleri, cinsel yönden ayartıcı, kışkırtıcı, ya da baştan çıkartıcı uygunsuz davranışlarla belirlidir.
3) Birden değişen yüzeysel (sığ)duygular gösterir.
4) İlgi çekmek için sürekli olarak dış görünümünü kullanır.
5) Gereğinden çok etkilemeye yönelik ve ayrıntıdan yoksun bir konuşma biçimi vardır.
6) Yapmacık davranır, gösteriş yapar ve duygularını abartılı gösterir.
7) Kolay etki altında kalır.
8) İlişkilerin olduğundan daha yakın olması gerektiğini düşünür.

Histrionik Kişilik Bozukluğunda Tedavi:

Histrionik kişilik bozukluğunun tedavisinde psikoterapi önemli bir yere sahiptir. Bireyin yaşadığı semptomlara göre bir tedavi planı hazırlanır. Tedavi süreci kişiden kişiye göre değişkenlik gösterir. Bilişsel davranışçı terapi ve psikanalitik terapi yöntemlerinden danışana uygun olanı tercih edilir. Tedavide amaç, kişinin günlük yaşantısını olumsuz etkileyen semptomları kontrol altına alabilmek ve olumsuz düşüncelerini fark edip değiştirebilmesini sağlamaktır. Bireyin çevresiyle olan iletişimini iyileştirme, problemlerle baş edebilmesini sağlama ve kendine olan saygısını güçlendirme amaçlanır. Seanslarda çevresiyle sağlıklı ve sürdürülebilir ilişkiler kurabilmesine odaklanılır. Bu hastalıktan muzdarip olan bir kişi öfke patlaması, ağlama, yoğun kaygı ve duygu durumda dalgalanmalar yaşadığı için bazen hekimin gerekli gördüğü vakalarda psikoterapiye ek olarak, ilaç tedavisi de eklenebilir.
Psikolog Funda Buharalı.

Psikoterapi ve Psikiyatri Merkezi Antalya, Antalya Psikiyatrist, Antalya Psikolog.